Kanseri tetikleyen etkenler
Hızla artış gösteren kanserde genetik ve çevresel faktörler kadar kişinin beslenme alışkanlıkları da etkili oluyor.
İşte o yanlış alışkanlıklar:
1. Yanlış beslenme alışkanlıkları
Beslenmede hayvansal besinlerin fazla tüketimi ile doymuş yağ ve proteinin fazla alınması,
* Beslenmede çay şekeri ve şeker içeren besinlerin fazla miktarda tüketilmesi,
* Yağ ve yağlı besinlerin, kızartmaların fazla tüketilmesi,
* Sıvı yağlar yerine katı yağların kullanılması,
* Kansere karşı koruyucu olan yağların az veya hiç tüketilmemesi (zeytinyağı, balık, keten tohumu, ceviz, fındık gibi yağlı tohumlar),
Şişmanlık,
Kansere karşı koruyucu vitamin, mineralleri içeren besinlerin yetersiz tüketilmesi,
Az posalı beslenme.
2. Besinlerin hazırlama, pişirme ve saklanması ile ilgili yapılanyanlış uygulamalar
Hatalı pişirme yöntemleri (kızartma, kavurma, mangal, tütsüleme) ile besinde kanserojen maddelerin oluşması ve bunların vücuda alınması,
* Besinlerin hazırlanmasında yanlış uygulamalar ve vitamin kayıpları,
* Besinlerin uygun olmayan koşullarda saklanması ile özellikle tahıllarda, baharatlarda ve yağlı tohumlarda toksin ve küf oluşumu,
* Besinlerin saklanmasında uygun olmayan kapların kullanılması (deterjan kutuları, plastikler gibi).
3. Kanserojen ağır metallerin besin, hava ve su yolu ilealınması
4. Katkı maddeleri içeren hazır gıdaların fazla miktarlardatüketilmesi
5. Tuz ve çok tuz içeren besinlerin fazla miktarda tüketilmesi
6. Alkollü içkilerin fazla tüketilmesi
7. Fiziksel aktivite azlığı ve hareketsizlik
Kanserden Korunmaya Yönelik Beslenme
Bütün bu olumsuz etkenlere karşı Kanserden Korunmaya Yönelik bir Beslenme şekli hayatımızın bir parçası olmalıdır. Bunun içinse ;
* Günlük yağ tüketimimizi sınırlandırmalı ve doymuş yağlar yerine doymamış yağları (zeytinyağı gibi) tercih etmeliyiz.
* Et tüketimimizi günlük bir porsiyonla sınırlandırmalı ve ağırlıklı olarak beyaz et ve yağsız et tüketmeliyiz.
* Etlerin fazla pişirilerek üzerindeki yanık kısımlarla tüketilmesi son derece tehlikelidir. Ayrıca et endüstrisinde bozulmayı önlemek için ete konan nitratlar ve kesim hayvanlarının hormonlarla beslenmesi de sakıncalıdır. Özellikle sucuk, salam, sosis.. gibi ürünlerden kaçınmalıdır
* Mevsiminde bol miktarda sebze tüketilmeli ve günlük ortalama 3 porsiyon yine mevsiminde meyve tüketilmelidir. Unutulmaması gereken bir nokta ise özellikle koyu renkli sebze ve meyvelerin koruyuculuk özelliğinin daha yüksek olduğudur.
* Ispanak, maydanoz, tere, roka, brüksel lahanası, brokoli, taze fasülye, kabak, salatalık, bezelye gibi yeşil besinler karaciğer enzimleri üzerinde oldukça etkili ve vücutta toksin atımını arttırıcı etki gösteriyorlar. Bu grup besinler yine renklerinden ötürü kansere karşı koruyucu etki göstermekle beraber içerdikleri yüksek miktarlardaki C vitamini içeriğinden ötürü bağışıklık sistemini koruyor. Yeşil renkli besinlerin en önemli özelliği ise süt yoğurt grubu dışında kalsiyum içeriği en yüksek yiyecek içecek grubu olmaları.
* Selenyumdan zengin besinlerden tüketilmelidir: Et, balık, deniz ürünleri, mantar, süt, yumurta, soğan, sarımsak, kabak, lahana, tahıl ürünleri.
* Çinko günlük beslenmede mutlaka yer almalıdır: (Bağışıklık sistemini güçlendirir) Kabuklu deniz ürünleri, balık, ciğer, yumurta vb..
* Manganez ve tam tahıldan ve posadan zengin bir beslenme şekli benimsenmelidir. : Buğday tohumu, tahıl, esmer pirinç ve yumurta sarısı , kbaklagiller vb..
* Özellikle kanser ve bağışıklık sistemi için; Kırmızı üzüm (kurusu da olabilir) ve çekirdeğinde bulunan resveratrol güçlü bir anti-oksidandır
* Pişirme şekli olarak fırında ve buharda pişirme şekli tercih edilmeli, kızartılmış gıdalardan uzak durulmalıdır. Yanmış et vb besinler ( özellikle mangalda pişirilmiş) tüketilmemelidir.
* Fazla tuz tüketiminden kaçınılmalıdır. Radyasyonun olumsuz etkilerinden korunmak için kullanılması gereken tuz değil potasyum iyodürdür. Dolayısıyla gereksiz tuz tüketiminden kaçınılmalıdır..
* Temiz su kaynakları tüketilmelidir.
* Süt ve yoğurt tüketimi yeterli ( günde en az 2 su bardağı ) olmalıdır.
Kanser Hastalarında Beslenme
Kanser hastalarının aldıkları tedaviye (radyoterapi ve kemoterapi) bağlı olarak ortaya çıkan bazı yan etkiler beslenme durumlarını doğrudan yada dolaylı olarak etkileyebilir. Bunları şöyle sıralayabiliriz:
İştah kaybı
Kilonuzda değişiklik( artma veya azalma)
Bulantı ve ağız yaraları
Ağız ve boğaz kuruluğu
Koku ve tat duyusunda değişiklik
Diyare( ishal )
Laktoz intolarensı
Kostipasyon (kabızlık)
Depresyon
Tüm bu yan etkilerden dolayı kanserli hastaların beslenmesi zorlaşır ve bu nedenle kanser hastalarının beslenmeleri ile ilgili alacakları her türlü destek çok önemlidir.
Beslenme önerileri kanser hastaları için farklı olmalıdır:
Beslenme önerileri sağlıklı bir kişi için genel olarak daha çok sebze ve meyve yenmesi, esmer ekmek tüketilmesi, daha az et yenilmesi, şeker, alkol, yağ ve tuzdan uzak durulmasına yöneliktir. Yani bu beslenme yaklaşımı kanserli hastanın tedavisinden sonraki basamak içinde yer alan genel sağlık önerilerini kapsar.
Kanser hastalarına yönelik özel beslenme önerileri ise daha fazla protein ve kalori almanız yönündedir. Burada amaç hastanın sağlıklı hücrelerini korumaktır. Bunun için öneriler daha çok süt, peynir ve yumurta gibi protein içeriği yüksek gıdalarla destekli bir beslenme modelidir. Bazen de hastanın durumuna göre daha az ve daha çok posa alması gerektiği önerilebilir. Çünkü alınan posa hastanın ishal veya kabızlığını artırabilir.
Anlaşıldığı üzere kanser hastaları için tedavi süresinde ki beslenme gereksinmeleri çok farklıdır.
İŞTAH KAYBI
İştah kaybı veya azalması kanser ve tedavisinde en yaygın problemdir. Bu durum alınan tedavi yada hastalığa bağlı olarak ortaya çıkabilir. Bunu nedeni ya kanser hücreleri ya da alınan tedavi olabilir. Bazen de tat ve koku kaybı, bulantı ve kusma da iştah kaybına neden olabilmektedir.
İştah kaybını ve buna bağlı yetersiz beslenmeyi önlemek için siz neler yapabilirsiniz ? ;
* Büyük öğünlerdense gün içerisinde küçük öğünler almaya çalışın. Bu bir seferde çok yemekten daha kolaydır ve sizin çok tok hissetmenizi önler.
* Yanınızda her zaman yemek isteyebileceğiniz küçük öğünler bulundurun.
* Bazen yemeklerinizde şekil değişiklikleri yapın bu sizin iştahınızı açabilir.
* Yemeklerle beraber aldığınız sıvıları küçük yudumlar şeklinde alın. Çünkü sıvılar sizin daha çabuk doymanızı sağlar. Daha fazla sıvı almak isterseniz yemeklerden 30-60 dakika önce veya sonra içebilirsiniz.
* Eğer doktorunuz öneriyorsa hafif ve yavaş egzersizler iştahınıza yardımcı olacaktır.Düzenli fiziksel aktivite ile kanserden uzaklaşmak için atılması gereken önemli adımlardan birini atmış olursunuz.
* Yemek yemek sizin için zor olduğunda, kalorisi yüksek sıvı gıdalar içmeyi deneyin.
* Diyetisyeninizin önerdiği ticari hazır ürünlerden yaralanın. Bu ürünler sizin için yüksek protein ve enerji kaynağıdır.
KİLO KAYBI
Bir çok kanser hastası tedavi süresince kilo kaybeder. Bu kanserin vücut üzerindeki bir etkisidir.
Ne yapabilirsiniz?
* Kolay yenebilen ve sindirilebilen yiyecekler seçin.
* Az az ,sık sık varsa bulantınızı bastıracak gıdalar tüketiniz.
* Yemek zamanlarınızı rahat ve stressiz bir hale getirin.
* Yemekten önce gevşemek için zaman ayırın.
* Beslenme uzmanınızın önerdiği kalorisi ve protein içeriği artırılmış yiyecek yada besin karışımlarını tüketin.
AĞIZ VE BOĞAZ AĞRISI
Radyasyon terapisi, kemoterapi veya enfeksiyonlara bağlı olarak Ağız ağrısı, hassas diş eti ve boğaz ağrısı görülebilir.
Bazı gıdalar yeme ve yutma sırsında ağız ve boğazımızda tahriş yapabilirler. O yüzden gıdalarımızı seçerken dikkatli olmamız gerekir.
Ne yapabilirsiniz?
Yutması ve çiğnemesi kolay gıdalar seçin.
Ağzınızda ve boğazınızda tahriş yapabilecek gıdalardan kaçının.
Portakal,greyfurt, limon ve diğer turunçgiller ve suları
Domates ve suyu
Tuzlu ve baharatlı gıdalar sizin için tüketim zorluğu yapabilir ve gerekiyorsa yemeklerinizi;
küçük parçalar halinde bölün
iyice yumuşayıncaya kadar pişirin
püre haline getirmek için blender kullanın
Daha küçük kaşık kullanın
İçeceklerinizi içerken kamış kullanmak sizi rahatlatabilir.
Yemeklerinizi soğuk veya oda ısısında tüketin. Sıcak gıdalar ağzınızı ve boğazınızı tahriş edebilir.
Eğer diş ve diş etlerinizin hassassa diş hekiminize gidin. O size dişlerinizi temizlemek için farklı birin ürün tavsiye edebilir.
Yemekleri uzaklaştırmak için ağzınızı sık sık su ile çalkalayın.
AĞIZ KURULUĞU VE TAT DUYUSUNDAKİ DEĞİŞİKLİKLER
Kemoterapi ve radyo terapi ağız kuruluğuna neden olabilir. Böyle bir durumda beraberinde yutma ve çiğneme güçlüğü de görülür. Aynı zamanda ağız kuruluğu tat duyusunda da değişiklik yapar.tüm bunlar birleştiğinde ise, yeme güçlüğü ve iştah kaybına bağlı besin alımında yetersizlik görülebilir.
Ne yapabilirsiniz?
Sık aralıklara ve bir küçük yudumlar halinde su için. Bu sizin daha kolay yutmanızı ve konuşmanızı sağlar.
Tatlı veya ekşi yiyecek ve içecekler tüketin. Bu tip gıdalar ağız salyasını artırmaya yardımcıdır. Örneğin: limonata( ama ağız yarası ve boğaz ağrılarınız varsa bunlar sizin için zararlı olabilir.)
Sakız çiğnemekte ağız salyasını artırır.
Yemeklere her seferinde değişik sosların eklenmesi daha kolay yutmanızı sağlayabilir.
Size güzel görünen ve güzel kokan besinleri seçin.
Eğer kırmızı et size kötü geliyorsa onun yerine tavuk veya hindi eti, yada yumurta tüketebilirsiniz.
Çeşitli baharat ve çeşniler kullanabilirsiniz.(Ağız yaralarınız varsa baharatlı ve çeşnili gıdalardan sakının)
Değişik görünüm ve renkteki yiyeceklere yer verin.
Yemek kokuları sizi rahatsız edebilir. O yüzden yemekleriniz oda ısısında servis edin.
BULANTI VE KUSMA
Tedavi esnasında bulantı ve kusma en yaygın karşılaşılan sorunlardan biridir. Doğru gıda seçimi ile bulantı ve kusmaı kontrol edilebilir.
Ne yapabilirsiniz?
Yemeklerinizi az az ve yavaş yavaş iyi çiğneyerek tüketiniz.
Midenizi rahatsız etmeyecek tarzda kuru yiyecekleri deneyin.
Tost, kraker
Pilav, makarna, haşlanmış patates
Derisiz haşlama veya fırında tavuk
Kızarmış, kavrulmuş, yağlı, şekerli, baharatlı ve acı yiyecekler bulantı ve kusmanızı artıracağından bu tip besinlerden uzak durun.
İçecekleri yavaş yavaş ve küçük yudumlar halinde için.
Yemek yedikten sonra 1 saat dinlenin.
Kemoterapi ve radyosyon terapisi mide bulantısı yapacağı için tedaviden 1-2 saat önce yemek yemekten kaçının.
DİYARE (İSHAL)
İshale; kemoterapi, radyasyon terapisinin yanı sıra enfeksiyonlar ve besin hassasiyetleri neden olabilir.
İshal sırasında gıdalar barsaktan çok hızlı geçerler. Vitamin, mineral ve su yeteri kadar emilemez. Bu da dehidratasyona, yani vücudun yeteri kadar suya sahip olmaması anlamına gelir. Diyare süresince bol sıvı alınmalıdır. Alınan sıvıların oda ısısında veya ılık olmasına özen gösterilmelidir.
Ne yapabilirsiniz?
Tüketebilecekleriniz;
Yağsız yayla çorbası
Yoğurt
Yağsız pirinç veya makarna
Haşlanmış patates
Beyaz ekmek
Haşlama veya fırında az yağlı kırmızı et, derisiz tavuk veya hindi eti
Sakınmanız gerekenler;
Baklagiller, yağlı ve kızartılmış yiyecekler
Yüksek posa içerikli sebzeler( brokoli, mısır, bezelye, lahana, taza fasulye v.b.)
Çok sıcak ve soğuk yiyecek ve içeceklerden sakının.
Kafein içeren içecekleri ve yiyecekleri tüketmeyin (kahve, soda ve çikolata v.b.).
KONSTİPASYON (KABIZLIK)
Bazı kanser ilaçları ve ağrı kesici gibi diğer ilaçlar konstipasyona neden olabilir. Bu sorun daha çok beslenmenizde yeteri kadar posa yer almıyorsa karşılaşacağınız bir sorundur.
Ne yapabilirsiniz?
Günde 8 bardak sıvı tüketin.Sıvı tüketiminizi arttırmak için bitki çaylarını tüketebilirsiniz(özellikle yeşil çay)
Birer saat arayla sıcak bir şeyler için.
Doktorunuz veya fizyoterapistinizle konuştuktan sonra gün içerisinde egzersizler yapın.
Diyetinize posalı besinler eklenmelidir (pişmiş sebze yemekleri, esmer ekmek, kurubaklagiller v.b.)
KANSER HASTALARININ TEDAVİLERİ SIRASINDA DİKKAT ETMESİ GEREKEN BESLENME KURALLARI
Kanser hastaları tedavi sırasında aldıkları kanser ilaçlarına bağlı olarak zayıf bir bağışıklık sistemine sahiptirler. Bu yüzden kişiler enfeksiyonlar açısından çok dikkat etmek zorundalar dır.
Bütün çiğ sebzeleri iyice yıkayın. İyice yıkanmadığından şüphe ediyorsanız tüketmeyin.
Kurubaklagil yemeklerini tüketirken kullandığınız ürünün küflü olmamasına dikkat ediniz.küflü ve böcekli ise tüketmeyiniz
Ellerinizi ve bıçak, kaşık gibi yemek hazırlarken kullandığınız gıdayla temas eden her şeyi çok iyi yıkayın. Temizleme işlemi hazırlama öncesi ve sonrasında tekrarlayın.
Et ve yumurtanın iyi piştiğinden emin olun.
Çiğ kabuklu deniz ürünlerini tüketmeyin
Meyve suyu, süt veya yoğurdu pastörize olarak ve kapalı kutularda tek kullanımlık olarak tüketin
DAHA FAZLA PROTEİN VE KALORİ ALMAYA YARDIMCI OLMAK ÜZERE AŞAĞIDAKİ ÖNERİLER DENENEBİLİR.
1. ¼ su bardağı yağsız süt tozunu
1 su bardağı süte
1 kase sütlü mısır gevreği veya kurutulmuş meyve karışımına
2 su bardağı patates püresine
Bir miktar kıymaya
Kremalı çorbalara,pudinglere ilave edebilirsiniz.
2. Bütün bir yumurtayı;
Pişecek yiyeceklere çiğ olarak konulabilir. Örneğin; kıymaya, pudinglere, böreklere
Haşlanmış bir yumurtayı; salatalara, sandviçlere, sebzelere, etlere ekleyebilirsiniz.
3. Kuru üzüm, hurma, kayısı ve kuru erik gibi kurutulmuş meyveleri kaynar suda yıkadıktan sonra ; kuruyemişlerle, tatlılarla, kurabiyelerle, çöreklerle, keklerle, mısır gevreği ile karıştırarak kombine olarak deneyebilirsiniz.
4. Bal; iyi bir kalori kaynağıdır. Sütlü içeceklere, meyve tatlılarına ve yoğurda ilave edildiğinde mükemmel bir tatlandırıcıdır.
5. Kuruyemişleri; süte, yoğurda, keklere, böreğe, kurabiyelere ve salatalara ekleyebilirsiniz. Yine kuruyemişleri, bal, muz, krem peynir ve ya dondurma gibi gıdaların beraberinde tüketebilirsiniz..
6. Salatalarınızı, peynir, ceviz, yoğurt, fındık veya istediğiniz diğer besinler ile zenginleştirebilirsiniz
